Genres zijn indelingen van creatieve werken op basis van gemeenschappelijke kenmerken. Het indelen in genres beperkt zich dus niet tot boeken (fictie, non-fictie, gedichten e.d.) maar betreft ook films, games, muziek, beeldende kunst, televisie, radio, enzovoort. Op deze schrijftipswebsite beperk ik me tot fictie, ook wel verhalend proza genoemd. In fictie kan het gemeenschappelijke kenmerk in een genre bijvoorbeeld de tijd zijn waarin het verhaal zich afspeelt (zoals bij sciencefiction en de historische roman), of de doelgroep (zoals bij young adult en chicklit). Andere onderscheidende kenmerken zijn bijvoorbeeld diepgang, spanning, maatschappijkritiek of griezelelementen. Wat een genre inhoudt en in welk genre een verhaal thuishoort is niet altijd scherp bepaald. Dat komt onder andere doordat een boek vaak elementen van verschillende genres in zich heeft: een avonturenroman kan bijvoorbeeld bedoeld zijn voor een jong lezerspubliek; dan heb je de genres avontuur en young adult te pakken. Fantasy kan ook humor bevatten. Een verhaal kan ook op een ander niveau elementen van verschillende genres combineren en dat kan dan leiden tot een cross-over.
Welke genres zijn er?
Er is geen vastgestelde lijst van genres. Als je in boekwinkels rondkijkt krijg je een aardige indruk van de genres die er op dat moment toe doen. Online kan ook, bijvoorbeeld bij Bol, Amazon en Wikipedia. Geen uitputtende lijst, maar een paar voorbeelden:
Thriller, ook wel misdaad of crime genoemd; bijvoorbeeld de boeken van Michael Crichton, Tess Gerritsen, Karin Slaughter (zelden zo’n toepasselijke naam gehoord) en Preston & Child.
De thriller heeft allerlei sub-genres, onder andere:
Psychologische of literaire thrillers, bijvoorbeeld de Millennium-trilogie van Stieg Larsson, de boeken van schrijversechtpaar Nicci French, De verborgen geschiedenis van Donna Tart en, recenter, Het puttertje, van dezelfde schrijfster. En vooral niet te vergeten de uitvinder van de psychologische thriller, Queen of Crime: Ruth Rendell. Ik heb haar onlangs weer helemaal herontdekt.
Scandinavische thrillers, zoals de boeken van Lars Kepler en Jussi Adler-Olsen.
Juridische thrillers, zoals de vaak verfilmde boeken van John Grisham.
Avontuur, bijvoorbeeld De Graaf van Monte Cristo van Alexandre Dumas, Robinson Crusoe van Daniel Defoe en de boeken van Jules Verne.
Detective – grote overlap met thriller – bijvoorbeeld de Sherlock Holmes-boeken van Arthur Conan Doyle, de boeken van Patricia Cornwell, de boeken van Appie Baantjer, en natuurlijk Agatha Christie.
Chicklit, met vaandeldrager Bridget Jones en de Shopaholic-serie van Sophie Kinsella.
Erotiek, met Vijftig Tinten Grijs als een van de recentste bekendste; andere voorbeelden zijn Gustaaf Peek met Godin, held, Harem van Ronald Giphart en uiteraard de klassiekers Lolita van Vladimir Nabokov, Madame Bovary van Gustav Flaubert en Lady Chatterley’s Lover van D.H. Lawrence.
Historische roman, bijvoorbeeld Slaughterhouse Five van Kurt Vonnegut, Oorlog en Vrede van Tolstoj, en Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans.
Dystopische roman, bijvoorbeeld de klassiekers A Clockwork Orange van Anthony Burgess (waar de film van Stanley Kubrick op is gebaseerd), Animal Farm van George Orwell, 1984, van dezelfde schrijver, en Brave New World van Aldous Huxley, dat zich lijkt te presenteren als een echte heerlijke wereld – everybody happy – maar tegelijkertijd de rampzalige gevolgen toont van het afnemen van keuzevrijheid, vrijheid van denken en menselijke waarden als liefde.
Schelmenroman; Tijl Uilenspiegel is een typisch voorbeeld.
Humor, o zoveel humor; bijvoorbeeld de boeken van Stephen Fry, Roald Dahl, Kees van Kooten, Godfried Bomans, Terry Pratchett, Douglas Adams, Midas Dekkers, Annie M.G. Schmidt, Oscar Wilde en nog veel meer. Zoals je ziet een heel breed genre, waarbinnen heel verschillende schrijvers met heel verschillende humor, van wie de boeken allemaal ook in een ander genre vallen.
Sciencefiction, bijvoorbeeld de boeken van Isaac Asimov en Jack Vance (net als de hieronder genoemde gothic klassiekers nog altijd heel fijn om te lezen), de onvolprezen Hitchhiker’s Guide to the Galaxy, de Duin-boeken van Frank Herbert.
Fantasy; uiteraard Tolkien met zijn Middenaarde-boeken In de Ban van de Ring, De Hobbit, De Silmarillion en nog veel meer, de uitgebreide en zeer humoristische boekenreeks van Terry Pratchett, en de Game of Thrones-serie van George Martin.
Young adult (al kun je dat ook beschouwen als een leeftijdsaanduiding); bijvoorbeeld de geweldige Superhelden-trilogie van Marcel van Driel, The Hunger Games van Suzanne Collins, de Harry Potterboeken van J.K. Rowling en de Twilight-sage van Stephenie Meyer.
Urban fantasy, een nieuw en hip genre met o.a. Neverwhere (Niemandsland – een fantastische en huiveringwekkende pageturner) en andere boeken van Neil Gaiman, de Harry Dresden-boeken van Jim Butcher, en de boeken Rivers of London en Moon over Soho van Ben Aaronovitch.
Horror, met uiteraard grootmeester Stephen King, de klassiekers van Edgar Allen Poe en H.P. Lovecraft, en de boeken van James Herbert en Dean Koontz.
Het horror-subgenre de gothic novel, met bijvoorbeeld de klassiekers Dracula, Frankenstein en Dr Jekyll and Mr Hyde.
Familieroman, bijvoorbeeld de boeken van Louis Couperus.
Streekroman: Bartje, die niet veur bruune bonen bidt, en bijvoorbeeld de boeken van Gerda van Wageningen.
Welk genre is jouw boek?
Je kunt je afvragen of je je op een specifiek genre moet richten.
Soms wel
Soms kan het heel duidelijk zijn dat het verhaal dat je in je hoofd hebt een specifiek genre is. Bijvoorbeeld, als je verhaal zich in het verleden afspeelt: historisch drama. Of als je verhaal over spoken, geesten, zombies, weerwolven gaat, of over mismaakte engerds die in het holst van de nacht je hoofdpersoon met een ronkende kettingzaag achterna zitten: horror. In dat geval heeft je verhaal zelf al zijn keuze gemaakt tot welk genre hij behoort. Soms heb je wel een verhaal in je hoofd maar geen idee welk genre het is. Dan kan het je helpen als je een genre bepaalt. Een genre kan je gefocust houden op de zaken die kenmerkend zijn voor het genre en kan zo helpen voorkomen dat je verhaal gaat zwalken, vlees noch vis is, geen enkele doelgroep aanspreekt en je lezers met een onbevredigend gevoel achterlaat. Bedenk wel dat, als je een genre kiest, je dat genre ook moet kennen: hoe zit de achtergrond, de setting van het genre in elkaar, en hoe spreken de personages. Lees boeken in je uitverkoren genre; zo ontwikkel je er feeling voor. Voor sommige genres gaat het nog wat verder. Neem bijvoorbeeld een politieke thriller: om die geloofwaardig te kunnen schrijven moet je wel het een en ander van politiek afweten en hoe het er achter de schermen aan toe gaat. Net als een medische thriller, of een juridische thriller als een rechtbankdrama: niet aan beginnen als je niet thuis bent in hoe het in de medische of juridische wereld aan toe gaat, of als je niet de mogelijkheden of tijd en zin hebt om daar uitgebreid onderzoek naar te doen.
Soms niet
Soms heb je wel een verhaal in je hoofd maar geen idee welk genre het is. Zelfde situatie als hierboven genoemd. Maar in plaats dat een genre je helpt om je verhaal duidelijk te krijgen en structuur te geven, heb je het gevoel dat een genre je juist in een keurslijf dwingt. Dat je een geforceerd stramien opgelegd krijgt. De structuur van een gekozen genre, die je in de situatie hierboven helpt om je verhaal op het virtuele papier te krijgen, werkt je in deze situatie juist tegen. Het is maar net hoe je verhaal in je hoofd zit, hoe je het focussen op een genre ervaart. Er zijn meer redenen te geven om de vraag welk genre het moet worden links te laten liggen. Een genre is niet altijd heel ‘strak’. Zo kan een verhaal vaak onder verschillende genres geschaard worden. Een humoristisch boek kan best ook sciencefiction zijn. Zie ook hieronder: cross-over. Nog een reden: er zijn boeken geschreven die zomaar een nieuw genre in het leven hebben geroepen, of een bestaand genre een nieuwe, frisse inhoud hebben gegeven. Boeken die zich dus niets aan een specifiek genre gelegen hebben laten liggen, The Hunger Games, bijvoorbeeld. Deze trilogie combineert sciencefiction met een dystopische blik op de totalitaire staat, maar is ook te beschouwen als young adult en urban fantasy.
Cross-over
Cross-over houdt in dat twee of meer genres gecombineerd worden. The Hunger Games bijvoorbeeld, zoals in de vorige alinea beschreven. Een ander voorbeeld van een cross-over is Twilight: romantiek, young adult en (niet al te veel) horror. Of neem De oceaan aan het einde van het pad, van Neil Gaiman. (Geweldig boek! Lezen!) Er staat ‘Roman’ op de cover. Het wordt wel dark fantasy genoemd. En urban fantasy. Of fantasy zonder meer. Je kunt het ook young adult noemen. Of modern sprookje. Daaruit blijkt dat een boek lang niet altijd in een bepaald genre is onder te brengen. En wat dacht je van Pride and prejudice and zombies? Dat boek neemt de klassieker Pride & Prejudice van Jane Austen en vult dat met hedendaagse horror in. Het was even een flinke hype en is nog steeds populair. Dus: moet je een cross-over schrijven? Dat ligt eraan. Voel je dat jouw verhaal de combinatie van – ik noem maar wat – een psychologische thriller, chicklit en urban fantasy is, dan moet je er meteen voor gaan. Ben je helemaal hoteldebotel van bijvoorbeeld The Hunger Games en wil je ook zoiets schrijven, vraag je dan af of het een goed idee is. Het moet geen kopie worden, dat werkt meestal niet: na een succesvol boek storten veel mensen zich erop en de markt wordt dan overspoeld door klonen. Zorg dus dat je iets toevoegt en origineel bent. Heb je het idee dat een bepaald soort cross-over goed in de markt ligt, wil je daar een graantje van meepikken en ga je daarom je verhaal in dat stramien dwingen: niet doen – zie alinea hierboven. Hou bij de combinatie van genres die jou voor ogen staat in de gaten of de liefhebbers van het ene genre wel iets kunnen met het andere, en andersom. Bijvoorbeeld: zouden streekromanlezers niet worden afgeschrikt door rondvliegende ledematen uit je toegevoegde horrorelementen? Dus net als voor een genre, geldt ook voor cross-over: als het je verhaal is of als het je verhaal helpt: doen! Zo niet, dan niet.
PS: meer lezen over genres kan hier.
En hier lees je meer over andere bouwstenen van een goed boek.