Van Dale geeft als definitie van ‘plot’: ‘intrige, knoop, verwikkeling van een verhaal, film enzovoort, vooral het causale en rationele plan van de stof, het thema en de conflicten die erin uitgewerkt zijn’. De plot bevat plotwendingen: er gebeuren dingen die de lezer niet verwachtte (maar die wél geloofwaardig moeten zijn!). En een belangrijk onderdeel van de plot is de oplossing van het kernconflict: de lafaard wordt zijns ondanks een held, de tegenspartelende geliefde bezwijkt, de slechteriken komen tot inkeer of worden overwonnen. Of de held vervalt tot zonde – een tragedie. In dit artikel lees je hoe je die intrige/knoop/verwikkeling in je boek verwerkt. De plot wordt ook wel verhaallijn genoemd. Je boek kan meer dan één verhaallijn hebben: elk personage waarvan je het begin, verloop en einde beschrijft van hij of zij meemaakt, heeft daarmee een eigen verhaallijn. Maar er is één hoofdplot, en die hangt nauw samen met het kernconflict van je boek. De plot bepaalt de structuur van je verhaal, het geheel van gebeurtenissen, verwikkelingen, die leiden tot de de uiteindelijke oplossing van je hoofdpersoon voor het conflict of het probleem. Een belangrijke bouwsteen van je boek, dus. Zorg ervoor dat je de plot, dus de gebeurtenissen, verwikkelingen, wendingen, clou, duidelijk hebt en leg ze vast in de structuur, en maak daarvoor bijvoorbeeld een tijdlijnschema; zie dit artikel. Dat hoeft niet meteen tot in alle details, maar wel in grote lijnen de belangrijkste dingen. Tijdens je schrijfproces kristalliseren die zich uit; je komt op ideeën hoe een en ander moet gaan verlopen, er komen meer verhaallijnen bij je op, je ontdekt alternatieve clous, enzovoort. Neem dat allemaal in je overzicht op.
Plotwending en clou
Laat je verhaal niet voorspelbaar verlopen; dat is saai. Neem een aantal onverwachte wendingen op Een paar voorbeelden:
- Je hoofdpersoon doet iets wat niemand (de andere personages én de lezer) had verwacht.
- Er gebeurt iets onverwachts.
- Je hoofdpersoon blijkt zelf de slechterik te zijn.
- De tegenstander blijkt iemand anders te zijn dan vanaf het begin leek.
- Het probleem is een ander probleem dan vanaf het begin leek.
Onverwachte wendingen zorgen ervoor dat je verhaal tempo heeft en maken je verhaal spannend. De plotwending in het begin zet de lezer in het conflict.
Als een boek aan het einde een onverwachte wending noemen we dat de clou. De clou, ook wel pointe, zorgt ervoor dat alle puzzelstukjes op hun plaats vallen. Voorbeelden van bekende clous (kijk uit: spoilers!):
- Zo’n beetje alle boeken van Agatha Christie: wie de dader blijkt te zijn.
- Het einde van de film The Sixth Sense, als Bruce Willis’ personage ontdekt wat de werkelijke betekenis is van de uitspraak van het jongetje: I see dead people.
- De identiteit van ‘IV’ van het gelijknamige spannende boek van Arjen Lubach.
- De identiteit van Keyser Söze in de film The Usual Suspects.
- Wie nu eigenlijk bedoeld worden met die ‘anderen’ in de psychologische horrorfilm The Others.
- Dan Browns Het Bernini Mysterie (Angels and Demons): de dader
- Harry Potter, de Relieken van de Dood (The Deathly Hallows): de rol die Snape bleek te spelen.
- Het Transgalactisch liftershandboek (The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy): de afkomst en het doel van mensen en de aarde.
Overigens is het niet per se nodig om in de clou alles anders te laten zijn dan je zou verwachten. Denk aan The Lord of the Rings – had iemand ooit gedacht dat het Frodo níét zou lukken de ring te vernietigen? In deze boeken zit de spanning in de manier waarop hij het voor elkaar krijgt.
Meer lezen over plot? Dat kan hier.