Tijd is een van de bouwstenen van je boek. Om tijd kun je niet heen. De zinnen in je boek zijn zinnen waar werkwoorden in staan, en die werkwoorden staan in een bepaalde grammaticale tijd. De grammaticale tijd waarin je je boek schrijft heeft veel invloed op het karakter en de sfeer ervan. Daar zul je dus een keuze in moeten maken. Welke keuze je maakt, is in hoge mate een kwestie van je eigen smaak en de boeken die je gewend bent te lezen.
Een kwestie van smaak
Welke van deze voorbeelden vind je prettiger klinken:‘Jeroen kijkt haar aan. Zijn partner in crime werpt een tersluikse blik op het bewijsmateriaal, maar zwijgt er gelukkig over.’Of:‘Jeroen keek haar aan. Zijn partner in crime wierp een tersluikse blik op het bewijsmateriaal, maar zweeg er gelukkig over.’ Naast je eigen smaak kun je ook je doelgroep en het genre laten meespelen.
Tegenwoordige tijd of verleden tijd?
Schrijf je je verhaal in de tegenwoordige tijd of in de verleden tijd? Dat hangt van je voorkeuren af en misschien een klein beetje van het type verhaal dat je schrijft. Een verhaal in de tegenwoordige tijd is indringender en komt sneller en directer over. Je zit dichter op de huid van je personage. Dat is met name geschikt voor actie. Een verhaal in de verleden tijd is rustiger en kan wat afstandelijker zijn. Dat past bij bespiegelende verhalen. Maar die categorisatie is geen wet van Meden en Perzen: er zijn reuzespannende boeken die in de verleden tijd zijn geschreven – neem alleen al Stephen King – en rustige vertelsels in de tegenwoordige tijd. Vroeger werd voornamelijk in de verleden tijd geschreven. Alleen kinderboeken (bijvoorbeeld Winnie the Pooh) las je in de tegenwoordige tijd. De trend is echter meer en meer de tegenwoordige tijd. Young adult is vrijwel altijd zo geschreven – de meeste jonge mensen houden ervan het verhaal van de hoofdpersoon direct mee te beleven. Gebruik de tegenwoordige tijd echter niet alleen maar omdat het trend is! Volg je eigen smaak en voorkeur, en doe wat jou voor jouw boek het beste lijkt. Is dat een historische roman in de tegenwoordige tijd – prima! Is dat een bliksemsnelle actiethriller in de verleden tijd – uitstekend! NB: Al is je verhaal in de verleden tijd geschreven, in dialogen wordt altijd de tegenwoordige tijd gebruikt. Maar dat wist je natuurlijk allang ;-).
Wisselen van tijd
Bij perspectief kan het goed, maar met je grammaticale tijd is het tricky: wisselen. Het kan, maar het moet wel functioneel zijn. Als je lukraak van de verleden tijd naar de tegenwoordige tijd en zelfs naar de toekomstige tijd springt, komt dat slordig over en kan het verhaal voor je lezer moeilijker te volgen te zijn. En je wilt alles vermijden wat je lezer uit zijn geboeidheid haalt, toch?
Wanneer dan wel wisselen van tijd?
In flashbacks, bijvoorbeeld. Of als het personage vanuit wiens perspectief je schrijft, iets heftigs meemaakt en de tijd ineens stilstaat: dat gevoel kun je benadrukken door van de verleden tijd naar de tegenwoordige tijd over te schakelen. Een goed voorbeeld daarvan zie je hier (uit De Killing, van David Hewson, naar de Deense misdaadserie)
Hier lees je meer over tijd in je boek.