Een van de grootste verschillen tussen fictie en non-fictie is dat bij fictie alles draait om emotie. Een verhaal draait om emotie. Zonder emotie heb je geen verhaal maar een feitenopsomming. Als je een verhaal leest of hoort, wil je meemaken wat de personages meemaken, wil je ervaren wat er gebeurt, wil je meegesleept worden in de verhaalwendingen, wil je mét de personages boos, angstig, verdrietig, hartstochtelijk zijn. Je wilt, kortom, voelen.In mijn eerste poging om een boek te schrijven, zat ik soms nog te veel in mijn non-fictiemodus: ik somde dan de gebeurtenissen op als kale feiten, waardoor er te weinig emotie in het verhaal kwam. Zonder emotie worden je lezers onverschillig hoe het verhaal verloopt en kan het ze geen barst schelen hoe het de personages vergaat. Dat wil je niet. Alle bouwstenen zijn gericht op het oproepen van emotie, zowel bij je personages als bij je lezers.
Sfeer en stemming
Emotie kleurt je verhaal met sfeer en stemming. Maar hoe breng je die emotie nou in je verhaal? Door je personages emoties te laten beleven. Door ze dingen te laten overkomen die ze juist niet willen. Door ze heel erg iets te laten verlangen, waar ze hard voor werken, waar ze alles voor over hebben, en dat het dan niet toch lukt. Tenminste… dat het dan niet in eerste instantie lukt. En dan uiteindelijk toch, het liefst als ze het niet meer verwachten en op de diepste bodem van de donkerste put zitten. Tenzij je geen happy end wil, natuurlijk.
Kill your darlings
Kill your darlings – ken je de uitdrukking? Daarmee wordt meestal bedoeld dat je veel en vaak in je tekst moet schrappen (inderdaad, voor jou als schrijver is het ook vaak bloeden), maar het betekent ook dat je je personages de gruwelijkste dingen moet laten overkomen. Laat ze lijden! En ja, je kunt je personages ook om zeep helpen. (Niet allemaal, natuurlijk. Alhoewel..)
Emotieboosters
Samengevat zou je kunnen zeggen dat je emotie in je verhaal brengt door:
- je personages een moeilijke tijd te bezorgen
- dingen net niet te laten lukken (maar uiteindelijk wel)
- onverwachte gebeurtenissen – uiteindelijk lukt het toch, maar dat hadden je personage en de lezer niet verwacht
- door iets op een andere manier te laten gebeuren dan je verwacht
- jaloezie: flink jaloers zijn, hunkeren naar wat een ander heeft, en – mooi woord – minnenijd, staan garant voor veel emotie bij je personages, en ook bij je lezer.
- wedijver
- angst: angst om iets of iemand te verliezen, angst voor sociale eenzaamheid, angst voor gezichtsverlies, angst voor je bestaan – haast niets kan zo’n hevige invloed hebben als angst.
Zie ook de artikelen in het artikelenoverzicht die over een specifieke emotie gaan, zoals angst en woede.
Hetzelfde gevoel maar dan anders
Een bepaalde emotie kan onder verschillende omstandigheden heel verschillend zijn. Bijvoorbeeld het gevoel dat je krijgt bij een lekkere huilfilm, een gevoel van verdriet, is op een bepaalde manier fijn. Maar hoewel het min of meer over dezelfde emotie gaat, is het toch totaal anders dan het gevoel dat je krijgt als een geliefde dood gaat, of je huisdier, of iets dergelijks. Dat is gruwelijk, dat vind je op geen enkele manier prettig, dat wil je absoluut niet meemaken, daar wil je niet aan terugdenken, dat wil je niet nog een keer ervaren. Terwijl die lekkere huilfilm – het woord zegt het al – die zoek je op, die ga je nog wel een keer kijken, gezellig, met een paar vriendinnen. En het gaat allebei over een vorm van verdriet.
Meer lezen over emoties kan hier.