De vraag: hoe te schrijven, is vergelijkbaar met de vraag: hoe te leven. Het is haast een filosofische vraag, waar geen eenduidig en rationeel antwoord op bestaat.

Desondanks proberen we continu antwoorden te vinden. En er valt wel het een en ander over te zeggen.

Die verhipte regeltjes

Deze schrijftipswebsite staat vol met do’s & don’ts. Met zus-doen en zo-laten. Met regeltjes. Maar wat je van regeltjes kunt leren is beperkt. Er is altijd dat ongrijpbare dat ervoor zorgt dat je als lezer door het verhaal gegrepen wordt.

Betekent dat dan dat je niet kunt leren te schrijven? Beslist niet. Regeltjes helpen. Als je door hebt hoe een bepaalde aanpak bij een boeiend verhaal werkt, kun je die kennis gebruiken; dan heb je een regeltje. Voorbeeld: voer je lezer kleine stukjes informatie maar geef hem niet alles; dat maakt je lezer nieuwsgierig.

Maar die analytische, rationele aanpak is niet genoeg.

Als je alle regeltjes opvolgt, is er dan een garantie dat je een bestseller gaat schrijven?

Nee.

En als je dan al die regeltjes consequent negeert, is dat dan een garantie dat je geen bestseller gaat schrijven?

Ook nee.

Hoe dan wel?

Toch kan iedereen leren schrijven. Iedereen heeft een vonk in zich waarmee hij of zij een boeiend verhaal kan verzinnen en dat ook nog eens boeiend kan vertellen. En met ‘iedereen’ bedoel ik ook echt iedereen.

Ook jou.

Regeltjes helpen om te leren schrijven. Veel lezen om gevoel voor schrijven te ontwikkelen helpt ook. Maar wat het meeste helpt is: schrijven. Veel en vaak schrijven. Zo ontwikkel je je talent.

Maar wat als ik geen inspiratie heb, hoor ik je zeggen.

Inspiratie is fijn en leuk. En helpt. Maar inspiratie is niet de kern, niet de gamechanger. De écht onmisbare eigenschap om goed te leren schrijven, is discipline. Schrijven, ook al heb je geen inspiratie en geen zin. Als het even kan elke dag, al zijn het maar drie zinnen.

Ben je bang voor writer’s block? Daar moet je niet bang voor zijn. Een writer’s block is zo’n periode waarin je brein grote schoonmaak houdt, alles overhoop haalt en de kasten opnieuw gaat indelen, en tegen jou zegt: ga jij maar even buiten spelen, ik roep je wel als ik klaar ben.

Daarna kun je weer fris en fruitig aan de slag.

Vertrouwd maakt geliefd

Onderzoek heeft aangetoond dat als je mensen een hun onbekend schilderij laat zien en je vertelt erbij dat het van een beroemde schilder is, bijvoorbeeld Rembrandt of Van Gogh, dan is de kans groot dat ze het een goed schilderij vinden. En het bijzondere daaraan is dat ze niet alleen zeggen dat ze het waarderen, maar dat ze het ook daadwerkelijk waarderen. Dat is door middel van hersenscans aangetoond.

Zo werkt dat ook met schrijvers.

Als je een nieuw boek leest van een schrijver die je kent en waardeert, is de kans groter dat je dat nieuwe boek ook waardeert dan als je een boek leest van een onbekende schrijver. Dat komt doordat je positief staat tegenover zo’n vertrouwde bron. Je bent bereid, ook als je het boek niet meteen interessant vindt, hem het voordeel van de twijfel te gunnen en even door te zetten.

Je gunt hem je welwillende blik.

Dat doet een lezer meestal niet met een hem onbekende schrijver. Dat is niet eerlijk, nee. Maar het is wel de werkelijkheid.

Hoe pareer je die vervelende werkelijkheid? Door ervoor te zorgen dat je als nieuwe schrijver je lezer direct pakt. Lees voor tips deze artikelen en deze.

Smaak

Waarom werken bepaalde scènes bij sommige lezers wel en bij andere juist niet? Waarom vinden sommige mensen een passage diabetesopwekkend sentimenteel, zoals het zigeunerjongetje met de traan, terwijl andere mensen het prachtig vinden?

Soms is daar een reden voor te geven, maar vaker kun je daar maar moeilijk de vinger op leggen.

Wat voor de een werkt, werkt niet per se ook voor de ander. Wat de een gruwelijk vindt, vindt de ander fantastisch. Smaken verschillen nou eenmaal en er is niet één goede. Er zijn genoeg mensen die houden van Bouquetreeksromannetjes, de verhalenversie van het betraande zigeunerjongetje. En daar is niets mis mee. Ze worden in alle lagen van de bevolking en door alle leeftijden gretig gelezen. Ook door mannen.

Net als bij muziek, architectuur, kunst, mode, en nog veel meer zaken, wordt je smaak gevormd door wat je hebt meegemaakt, door je omgeving en je achtergrond, door je genen, door de bedrading van je hersenen, door stofjes in je brein die aan- of juist afwezig zijn, door nature, nurture en nog veel meer.

Smaken verschillen en smaken veranderen. En sommige smaken zijn een acquired taste.

Lezen is als eten. De ene lezer geniet van een ongecompliceerde, rechttoe-rechtaanmaaltijd met vertrouwde smaken. De andere zoekt juist de nuances en smaakverrassingen van een driesterrenrestaurant, een Noma, een El Bulli (inmiddels niet meer bestaand), en neemt het risico op een teleurstelling of zelfs walging op de koop toe.

Laat je bij het schrijven dus niet leiden door wat je denkt dat literair is of goede smaak, maar door wat bij jou past. Conformeer je niet aan externe normen maar vind uit wat jouw ding is en laat je leiden door intrinsieke motivatie.

Want er is nog nooit iets nieuws, origineels en verfrissends voortgekomen uit het nadoen van anderen en het volgen van de mainstream.

Alles is context

Waarom is het zo dat die briljante zinnen die in je halfslaap of in de rij in de supermarkt of tijdens het wandelen of fietsen door je hoofd buitelen, vaak helemaal niet meer zo briljant zijn zodra je ze probeert op te schrijven?

Tja.

Vaak is dat doordat de context verdwenen is. Vergelijk het met een mooie, romantische of juist spannende scène in een film: verwijder de muziek, de kleurenfilters, en je verwachtingen en gemoedsstemming die zijn opgebouwd uit alles wat eraan vooraf ging, en die filmscène ziet er ineens veel minder indrukwekkend uit.

Wat niet betekent dat je die zinnen maar moet vergeten, zeker niet. Ze hebben waarde. Noteer ze ergens zoals je ze herinnert (het hoeft geen vloeiend proza te zijn) en schrijf er zoveel mogelijk van de context en de aanleiding bij – hoe kwam je op die gedachten, waarom trok je die conclusie, in welke scène past het, enzovoort.

En je zult zien: meestal komen die zinnen vroeg of laat van pas.

Moeilijk baart mooi

Hier, een opsteker:

Als je denkt dat je iets kunt, dan kun je het ook (althans beter dan als je dat niet denkt). Dat is geen goeroe-achtig verkooppraatje, maar een wetenschappelijk bewezen feit.

Gebruik dat om te geloven in jezelf als schrijver.

Durf ambitieuze doelen te stellen. Als je reikt naar de zon, dan lukt het misschien niet om de zon te pakken te krijgen, maar wellicht wel de maan.

En wie wil de maan nou niet hebben!

Een van de bijkomende voordelen van schrijven is dat je je personage alles kunt laten zeggen en dingen kunt laten doen die ver buiten je eigen comfort zone liggen.

En weet je wat nóg mooier is? Soms trekt dat drieste romanpersonage je zomaar mee in haar vermetele, onverschrokken en stoute woorden en daden.

Schrijven geeft je macht. Je schept een wereld zoals jij die wil hebben.

Good for you!

Meer lezen over motivatie en inspiratie voor schrijven? Dat kan hier. En hier kun je meer lezen over regels aan je laars lappen.

Liever luisteren? Dat kan hier.