In eerdere artikelen heb ik drie karaktertypen besproken, als handige leidraad voor het optuigen van de persoonlijkheid van je personages. Deze drie, de narcist, de machiavellist en de psychopaat/sociopaat, vormen tezamen de donkere triade
Maar er is nóg zo’n duistere persoonlijkheid die onaangenaam voor andere mensen is, misschien wel de ergste: de sadist.
Een sadist is een wreedaard, iemand die geniet van de pijn, het verdriet en de vernedering van een ander, en die die pijn meestal zelf ook veroorzaakt. Sadisme is verbonden met agressie en macht: het plezier komt vaak voort uit de bevrediging van een hunkering naar macht. Verkrachters gaat het daarom vaak meer om het machtsgevoel dat de onderwerping van hun slachtoffer geeft, dan om het bevredigen van seksuele lusten.
Een sadist kwelt zijn slachtoffer dus niet zozeer om hem of haar tot iets te dwingen maar puur om te genieten van het lijden dat hij (vaak is de sadist een hij) veroorzaakt. Slecht nieuws voor de man of vrouw die de pech heeft in zijn handen te vallen, want zijn kweller valt niet te vermurwen of om te kopen met geld of gunsten. Pijn is het doel, niet een middel om een ander doel te bereiken.
Markies De Sade
De beruchte Markies De Sade is de naamgever van dit onprettige menstype. Hij was een Franse aristocraat die veel pornografische boeken heeft geschreven, waarin zijn personages al hun sadistische, seksuele lusten tot in het absurde botvieren. Twee bekende boeken van hem zijn Justine, of De tegenspoed der deugdzaamheid en Juliette, of de Voorspoed van de Ondeugd. De titels spreken voor zich.
Je moet het de man nageven: hij was bijzonder creatief in het verzinnen van bizarre, originele gruwelijkheden.
Boeken en films
Er zijn volop sadisten in literatuur en film te vinden, die de onfortuinlijke stakkers die in hun handen zijn gevallen ingenieus tormenteren. Ik noem er drie:
- American Psycho, de roman en film, waarin de protagonist een moordende en verkrachtende rijke yup is.
- In Schindler’s List amuseert SS-officier Amon Göth (fantastisch gespeeld door Ralph Fiennes, in werkelijkheid een zachtmoedig persoon) zich met het vanaf zijn terras lukraak neerschieten van Joodse dwangarbeiders die rondom zijn villa aan het werk zijn.
- De meesterlijke Mr Mercedes-trilogie van Stephen King, waarin een sadist in deel 1 een reeks van gebeurtenissen in werking zet waardoor in deel 2 een psychopaat zijn kans kan grijpen, en die in deel 3 gruwelijke mindfuck-spelletjes speelt, geholpen door een wonderbaarlijke oorzaak-gevolgketen.
Psychologisch sadisme
Kwellen is niet beperkt tot lichamelijk pijnigen. Geestelijk kwellen kan net zo erg zijn. Treiteren, pesten (kinderen kunnen daarin verschrikkelijke sadistjes zijn), sarren, tergen, het bloed onder iemands nagels vandaan halen – er zijn heel veel vormen van.
Plenty mogelijkheden voor je personages dus, zonder dat je met bloed en zwepen aan de gang moet.
Trollen
Een recente invulling van psychologische sadisten zijn trollen op internet. Meestal anoniem, verspreiden ze hun kwetsende hatelijkheden, racistische beledigingen, schokkende plaatjes en andere narigheden, puur voor de lol, om de ellende, het verdriet en de angst die ze ermee veroorzaken.
Gedreven tot sadisme
George en Martha, van het beroemde toneelstuk (en film) Who’s afraid of Virginia Woolf, zijn geen sadisten pur sang. Maar hun destructieve huwelijk, gevormd door frustratie en bitterheid, bestaat voornamelijk uit verbale scheldgevechten vol vitriool, waarin ze elkaar tot de grond toe afbreken.
Je personage hoeft dus geen sadist van karakter te zijn; zijn of haar sadistische gedrag kan ook door de situatie getriggerd worden.
Wat me brengt op:
Alledaags sadisme
Echte sadisten zijn dan wel zeldzaam (voor zover we weten – denk hier een duivels grijnsje) maar veel mensen hebben wel een zweempje sadisme in zich. Dat manifesteert zich niet per se in sadistisch gedrag. Het is verborgen aanwezig in bijvoorbeeld mensen die graag naar gevaarlijke sporten kijken of naar reality series waarin de deelnemers gevaarlijke of weerzinwekkende dingen moeten doen om te winnen. Liefhebbers van stierengevechten en aanverwanten kan een vorm van sadisme niet ontzegd worden. Vroeger werd het toekijken bij openbare terechtstellingen en folteringen als een gezinsuitje beschouwd. Plezierjagers zetten hun sadistische neiging in daden om die formeel geaccepteerd zijn.
En vind je het stiekem zelf ook niet een fijn, triomfantelijk gevoel, als je in een twistgesprek de ander overtroeft? Dat komt doordat je even een sliertje macht ervaart.
Niets menselijks is ons vreemd.
Geen sadist, wel opzettelijk pijn doen
Kan dat? Jazeker, het is zelfs heel menselijk om het iemand, die jou pijn doet, betaald te zetten. Een collega die je een streek levert, een geliefde die je verlaat, een vriend die je verraadt; het kan het slechtste in een mens naar boven halen. Allemaal situaties waarin wraak heel bevredigend kan zijn.
Eventjes.
Want echt gelukkig wordt de wraakzuchtige – als die geen sadist is – er meestal niet van. Zomaar in zijn eigen val gelopen.
Dat levert heel veel mogelijkheden voor je personages (ontwikkeling!), plots en verhaallijnen op.
Ik wens je veel plezier met de al dan niet waarachtige sadisten in je boek! (Maar ook niet té veel – dat vind ik eng worden. 😮 )
Andere karaktertypen
Karaktertypen: de psychopaat en de sociopaat
Karaktertypen: de narcist
Karaktertypen: de machiavellist
Karaktertypen: de dramaqueen
En hier vind je nog meer artikelen over personages.