Om je lezer te boeien moet je verhaal conflict, spanning, wrijving hebben. Het leven van je protagonist moet schuren. Hij* moet geconfronteerd worden met problemen en ze oplossen. Hoe krakkemikkig ook.
* Ik gebruik ‘hij’ en ‘hem’ in genderneutrale zin, dus inclusief ‘zij’ en ‘haar’.
Wat daar heel bruikbaar voor is, is het misverstand.
Misverstanden zijn potentiële kantelpunten.
Want stel dat vrijbuiter-met-een-klein-hartje Han Solo aan het einde van de eerste Star Warsfilm (deel 4 in de serie; ja, verwarrend), toen hij Leia Luke zag omhelzen, stilletjes was weggeslopen in plaats van het bij haar aan te kaarten. Zijn misverstand – Leia is verliefd op Luke – had de rest van de Star Warssaga er heel anders uit laten zien.
Oorzaken
Een misverstand kan ontstaan doordat de ene partij de andere verkeerd begrijpt.
Een misverstand kan ook ontstaan doordat je personage iets wat hij ziet verkeerd interpreteert – zie het Star Warsvoorbeeld.
Een misverstand kan per ongeluk ontstaan, maar kan ook opzettelijk in het leven worden geroepen: een personage kan liegen en zich anders voordoen, en de ander zo een rad voor de ogen draaien. Wat die ander ziet is fake.
Mensen kunnen onopzettelijk zelf de oorzaak zijn van hun eigen misverstanden. Vooral geïnternaliseerde ideeën over sterke drijfveren als liefde en romantiek, kunnen doorwerken in het hoofd van je personage en daar beelden en verwachtingen opbouwen die niets meer met de werkelijkheid te maken hebben. Die denkbeelden bepalen de manier waarop hij probeert zijn doel te bereiken – de ander veroveren, houden, terugkrijgen – wat volkomen averechts kan werken.
Drijfzand.
Uitstekend voor je boek dus.
Gevolgen
Als je ene personage de andere verkeerd begrijpt, of als hij A ziet maar dat als B opvat, kan dat misverstand de bron zijn van veel spanningverhogende elementen. Zoals daar zijn:
Veranderingen
Door het misverstand slaan de levens van de betrokkenen een andere richting in – zie wederom het Star Warsvoorbeeld.
Terzijde: in een SF-roman zou hierdoor een parallel universum kunnen ontstaan. ?
Mysteriën en raadsels
Je personage kan door dat misverstand het gevoel krijgen dat er iets niet klopt. De wereld gedraagt zich niet zoals hij verwacht. En met een beetje hulp van jou – de schrijver als kwade genius – wordt dat almaar erger.
Geheimen
Doordat dingen anders lopen en mensen zich anders gedragen dan je personage verwacht, wordt hij wantrouwig. Wantrouwen maakt mensen gesloten. Geheimen doen hun intrede.
Tegelijkertijd zullen die andere mensen óf niet door hebben dat ze met een scheve blik bekeken worden, óf dat wel voelen maar niet kunnen plaatsen. Het misverstand en de giftige gevolgen ervan blijven doorwerken zolang beide partijen niet open met elkaar praten om het uit de wereld te helpen – in de de echte wereld altijd aan te bevelen, maar jij als architect van die dwalingen, zorgt er natuurlijk voor dat je personages steeds verder dwalen op hun destructieve pad.
The plot is thickening.
Verrassingen
Dat destructieve pad komt dan uiteindelijk uit op een – meestal onaangename – verrassing.
Gevaar
Omdat het slachtoffer van het misverstand zijn handelen baseert op valse aannames, ligt gevaar op de loer. Stel je personage heeft te horen gekregen dat de schietstoel volkomen veilig is. De zegspersoon bedoelde daarmee het demonstratiemodel. Je personage gaat echter nietsvermoedend in de schietstoel van de straaljager verderop in de hangar met de knopjes spelen.
Oeps.
Drie voorbeelden
Nummer 1:
In Harten in Atlantis van Stephen King denkt de moeder van de 11-jarige Bobby als ze thuiskomt een pedoseksueel te betrappen: hun bejaarde bovenbuurman. En dat is begrijpelijk als je weet wat ze aantreft: het vriendinnetje van Bobby op zijn schoot, een gescheurde blouse, en Bobby zelf op zijn knieën aan zijn voeten. Dat is echter een vergissing: de beste man heeft net de ontwrichte schouder van het vriendinnetje weer in de kom teruggebracht. Maar moeders is niet te overtuigen.
Deze scène is een kantelpunt in het verhaal en het begin van grote veranderingen.
Hier lees je meer over deze scène.
Nummer 2:
In Ongewenst Weerzien van Ruth Rendell draait het hele boek uiteindelijk om één groot misverstand omtrent een dode moeder en haar dode baby. Heel knap gedaan door de schrijfster, die een meester is in misverstanden, waarmee ze niet alleen haar personages maar ook haar lezers op het verkeerde been zet.
En de derde:
In Dan Browns bestseller Inferno blijkt pas aan het einde het grote misverstand omtrent de aard van de diabolische machinaties van de antagonist, waarvan Robert Langdon en zijn gelegenheidspartners het hele boek lang de wereldbedreigende gevolgen proberen te voorkomen.
En een serendipitair bonusje om het nóg mooier te maken: de verfilming heeft dat misverstand geheel over het hoofd gezien! 😮 Dat is zowel een kwalijke misstap van de filmmakers als een prachtig compliment aan de auteur. Dus ik raad je aan om zeker ook het boek te lezen.
Heel veel fijne dwalingen, vergissingen en abuizen toegewenst!
Alleen in je boek, uiteraard. 😉
PS: de podcast Misverstanden – de tweede! \o/ – kun je hier luisteren.