Als je op internet zoekt naar de beste tools om jou bij je schrijven te helpen, kun je niet om Scrivener heen (spreek uit: scriffener). Scrivener is een tool voor schrijvers in brede zin, zowel van fictie als non-fictie, van filmscripts, scripties, korte verhalen, lange verhalen, en nog veel meer. Alles wat veel tekst inhoudt.
op
Heel veel mensen zweren bij Scrivener. Maar er zijn er ook die het niks vinden. Je zult dus zelf moeten uitvinden of het iets voor jou is. Scrivener is niet gratis (rond de €40), maar je hebt ruim de tijd om hem uit te proberen met de 30-dagen trial.
Eerste stap
Omdat je er erg veel mee kunt, waardoor je makkelijk door de bomen het bos niet meer ziet en dan misschien allerlei heel handige functies mist, ben ik braaf begonnen met de tutorial. Die is interactief én in Scrivener zelf – slim. Als je besluit Scrivener te gaan gebruiken, raad ik je aan eerst die tutorial door te nemen – hij bleek handig, inzichtelijk en heel nuttig (en heeft Engelse humor 🙂 ).
Met de tutorial ben je een heel eind op weg geholpen, maar Scrivener heeft veel meer mogelijkheden dan wat er in de tutorial aan bod komt (die je natuurlijk niet allemaal hoeft te gebruiken). Voor die andere mogelijkheden kun je de handleiding (in ’t Engels – heel Scrivener is in ’t Engels) in pdf-vorm gebruiken. Op internet zijn ook heel veel How to’s te vinden, vaak in de vorm van filmpjes. Op de site van Literature&Latte, de leverancier van Scrivener, vind je diverse video tutorials, boeken, een uitgebreid forum en uiteraard support.
Behalve met grote functies zit Scrivener ook vol met kleine handigheidjes, zoals een namengenerator (al is die ook in het Engels), snapshots (waarmee je versies van je stuk tekst maakt), een spellingchecker (ook in het Nederlands), ‘scrivenings’ – je losse stukken tekst als één tekst, splitsen, samenvoegen, commentaar en voetnoten, linkjes binnen en buiten Scrivener, typewriter mode – waarbij het ‘papier’ naar boven scrollt, om er maar een paar te noemen.
En uiteraard kun je je teksten compileren als bestand voor een tekstverwerken, naar een pdf of naar een e-readerformaat.
Mijn eerste ervaringen
In dit artikel ga ik je vertellen wat mijn eerste ervaringen met Scrivener zijn. Die zijn begonnen met het overzetten van mijn bestaande werk naar Scrivener.
Voordat je iets in Scrivener kunt doen moet je een nieuw project openen. Een project is altijd op basis van een sjabloon (‘template’). Voor heel veel schrijfvormen heeft Scrivener een geëigend sjabloon. Ik heb template ‘Novel’ gebruikt, maar je kunt ook prima de template ‘Blank’ gebruiken.
Notities importeren
Ik heb voor mijn boek in de loop van de tijd veel notities verzameld. Elke keer als er een idee opkomt voor een ontwikkeling, een wending, een passage, een uitspraak, of voor het einde – waarvan ik nog steeds niet precies weet wat het gaat worden – stop ik dat meteen in Evernote. Omdat ik groot voorstander ben van je informatie niet versnipperd over allerlei verschillende plekken hebben, was mijn eerste stap het verhuizen van die notities naar Scrivener.
Het bleken er bijna 800 te zijn. Die ging ik natuurlijk niet stuk voor stuk copy-en-pasten.
Scrivener heeft allerlei importmogelijkheden. En als je even op internet zoekt vind je ook tientallen instructiefilmpjes en –teksten hoe je Evernotenotities importeert. Het is heel simpel: je exporteert je notities eerst uit Evernote (of iets anders) en importeert dat bestand vervolgens in Scrivener, op de plek waar je ze wil hebben. Hoe simpel kan het zijn.
Maar ach en wee: de teksten (en labels en andere meta) kwamen prima over, maar zonder de plaatjes en andere niet-tekstdingen. Wat wel zou moeten kunnen. En nergens was te vinden hoe je dat dan wel voor elkaar kreeg.
Lang verhaal kort: Scrivener bleek moeite te hebben met 800 notities in één keer importeren. Of misschien lag het aan het geheugen van mijn pc. Toen ik de notities in kleine brokken aanbood bleken die heel hapklaar te zijn.
Om te weten waar je notities het beste in Scrivener kunt neerzetten, moet je weten dat je altijd drie ‘hoofdplekken’ hebt:
- Draft – voor het daadwerkelijke schrijfwerk
- Research – voor al je notities om je schrijfwerk heen
- Trash – je vuilnisbak.
Mijn notities heb ik in Research gezet. Niet alleen omdat dat de geëigende plek was, maar ook omdat je alleen daar ook plaatjes, pdf’s, video en audio in kwijt kunt (mits niet in al te groten getale in een keer aangeboden 😛 )
Notities organiseren
Toen dat was gebeurd ging ik de vraag tackelen: hoe ga ik al die notities organiseren? Vanuit Evernote had ik alle labels meegenomen; die zie je op deze manier in Scrivener terug:
In Scrivener is dit gewoon tekst. Daar kun je wel op zoeken maar dat is geen handige manier. Ik heb een paar mogelijkheden overwogen. Daarvoor moet je eerst even weten dat je in Scrivener aan de linkerkant een soort folderstructuur hebt, die de Binder heet.
Binder
Die folders kunnen ook zelf tekst bevatten. Tekstitems (files), zoals hier Hoofdstuk 1, Hoofdstuk 2, enz., kunnen zelf ook weer files bevatten. Sterker nog, behalve de 3 rootfolders, hoef je helemaal geen folders te hebben; het kunnen allemaal files zijn. Folders kun je omzetten naar files en andersom, met behoud van alles wat erin staat.
Wat het voordeel is van een folder ten opzichte van een file en andersom, daar ben ik nog niet achter.
Je kunt de Binder sluiten als je meer ruimte in de breedte wil hebben.
Collections
Ik overwoog om collections te maken waarin ik selecties van notities zou opnemen, bijvoorbeeld één per Evernote-label. Collections zijn verzamelingen van items (folders en files) in je Binder. Die verzamelingen kun je maken door de items gewoon met Ctrl aan te klikken, door te zoeken op een bepaald stuk tekst of trefwoord, enzovoort:
Zo’n collection kun je een naam geven – hoeft niet – en zie je links terug, in de vorm van een tabblad. Onder je collections zie je de Binder.
Het is belangrijk je te realiseren dat de items in een collection niet de items zelf zijn, maar een view op de items in de Binder. Er is in het plaatje hierboven dus maar één item Notitie 1, die zit in de Binder en je ziet hem hierboven vanuit de collection New Collection.
Ik overwoog mijn notities in collections te organiseren. Maar ik kwam er al snel achter dat dat voor mijn notities niet handig was: vanuit een collection kun je bijvoorbeeld een item niet weggooien; je kunt hem wel uit de collection halen, maar niet daadwerkelijk naar de Trash gooien. Dat kan alleen vanuit de Binder. Wat logisch is, gezien het feit dat een item niet ‘fysiek’ in een collection zit. (Hoewel het vanuit een collection wel kunnen slepen in een andere volgorde, wat doorwerkt in de fysieke plek, dan weer niet zo logisch is.)
Wat de doorslag gaf om geen collection voor mijn labels te gebruiken, was dat ik best wel een hoop labels vanuit Evernote had. En al heb ik daar inmiddels in gesnoeid – het zijn er nu 14 – nemen 14 collections als tabbladen onder elkaar, veel beeldschermruimte in beslag. Te veel, vond ik.
Exit het idee van een collection per Evernote-label.
Overigens heb ik nu wel een collection, maar die heb ik voor mijn tekstitems (dus de items in de Draftfolder). In die collection staan mijn tekstitems in chronologische volgorde van de gebeurtenissen in het verhaal (in de Binder staan ze in vertelvolgorde).
Status
In Scrivener kun je je items een status geven. Die heb ik ook als mogelijke oplossing onderzocht. Statussen kun je een naam geven (of je gebruikt de default statussen) en aan items hangen:
Maar dat bleek ook geen optie: een item kan maar één status hebben (da’s logisch) en ik heb veel notities met meer dan één label.
Statussen heb ik dus bewaard voor mijn tekstitems, voor zaken als Eerste versie, Finale versie, Geknoei, en dergelijke.
Labels
Kijk aan: Scrivener bleek ook labels te kennen! Kwam dat even goed uit.
Maar helaas: een folder of een file kan ook slechts één label hebben. Ook die vlieger ging niet op.
Keywords
Wat is het geworden? Keywords. Keywords zijn vergelijkbaar met labels in Evernote. Je kunt er zoveel hebben als je wil en je kunt er zoveel aan een item hangen als je wil.
Keywords kun je o.a. aanmaken in de Inspector:
In de Inspector kun je veel informatie kwijt over het item dat op dat moment openstaat, zoals de synopsis (hierin staat automatisch al de titel van het item), het label, de status, en meer. En keywords dus:
Er zijn nog meer mogelijkheden binnen de Inspector, maar dat is nu niet relevant.
Een keyword kun je aanmaken in het Keyword-venster van de Inspector door middel van het plusteken. Dat keyword is dan aangemaakt voor het item waarin de Inspector openstaat en staat via de Project Keyword Pane (een pop-up venstertje) ook beschikbaar voor andere items:
Notities opschonen
Pas toen ik eenmaal de oplossing voor de Evernote-labels had gevonden, ben ik eens naar de notities zelf gaan kijken. Ik ben al een hele tijd notities aan het maken en toen ik de vroegste bekeek, bleek ik in de loop van de tijd nogal door voortschrijdend inzicht getroffen te zijn. Althans, mijn idee van het verhaal was, zonder dat ik dat nou echt bewust gemerkt heb, veranderd. Niet essentieel veranderd, maar toch wel zover uitgekristalliseerd dat een aantal van mijn oudere notities niet, of alleen in aangepaste vorm te gebruiken waren. Ook bleken er Evernote-labels te zijn die ik nooit meer toepaste. Tijd voor schoonmaak dus.
Nou had ik dat natuurlijk beter als eerste kunnen doen. Dat had een aantal notities gescheeld om over te brengen (maar ook weer niet zoveel dat Scrivener ze in één keer met plaatjes enzovoort zou hebben geïmporteerd), plus dat ik dan nu niet met een oude versie in Evernote en een nieuwe versie in Scrivener had gezeten. Ik kan waarschijnlijk de Scrivener-notities wel weer naar Evernote overbrengen, maar dat heb ik (nog) niet gedaan.
Moraal van dit verhaal: loop je notities (en je labels) zo nu en dan na, of ze nog steeds relevant zijn. En zeker voordat je ze naar een andere plek gaat overzetten. :-p
Conclusies tot dusver
Als ik alles van tevoren had geweten betwijfel ik of ik al mijn notities wel had overgezet naar Scrivener. De organisatiemogelijkheden in Evernote – groeperen, veel handiger kunnen zoeken, veel notities tegelijkertijd kunnen hebben openstaan, enzovoort – zijn zoveel meer op notities afgestemd dan Scrivener (logisch; Evernote is in wezen een notitietool en Scrivener is een schrijftool) dat ik me afvraag of de voordelen van alles op één plek hebben, wel opwegen tegen de nadelen.
Aan de andere kant heb ik nu notities gekoppeld aan teksten (niet allemaal). Dat had vanuit Evernote weer niet of alleen onhandig gekund.
Wat wijsheid is?
Tja, uiteindelijk zul je dat voor jezelf moeten uitmaken. Ik ben nogal verknocht aan Evernote, dus met de kennis van nu, zoals dat heet, zou ik er misschien wel voor gekozen hebben om de notities lekker daar te laten. Toch weet ik dat nog niet zeker. De tijd, gevuld met meer ervaring opdoen met Scrivener, zal het leren.
En verder?
Verder ben ik nu druk bezig met schrijven in Scrivener. Ik gebruik daarbij regelmatig mijn notities en al doende ben ik Scrivener verder aan het ontdekken en krijg ik het steeds beter in mijn vingers en de automatische piloot.
Ik heb nog veel meer met mijn notities in Scrivener gedaan, zoals ze gekoppeld (niet allemaal) aan de structuur/het raamwerk van mijn boek (dat ik al had, maar die ik nu ook naar Scrivener heb verhuisd). Ik heb de notities in een hiërarchie gezet – een mappenstructuur met bijna 800 items in één lange lijst is niet handig. Ik heb de al geschreven teksten, zo’n 20.000 woorden, in de Draftfolder gezet, in een aantal tekstitems. En nog zo het een en ander gedaan.
Ik zal regelmatig kond van mijn ontdekkingen doen. En als je een vraag, opmerking, aanmerking of iets anders nuttigs in verband met Scrivener hebt (of over iets anders): graag!
Lees ook Mijn ervaringen met Scrivener (2)
PS: Hier lees je meer over schrijfhulpjes.