De setting is het decor, de achtergrond, de wereld waarin je verhaal zich afspeelt. De details van die wereld variëren per hoofdstuk en per scène, maar er is altijd een gemeenschappelijke, grotere achtergrond: the bigger picture. In science fiction bijvoorbeeld, kan die setting-in-brede-zin de ruimte zijn, waarbij de scènes zich afwisselend op verschillende plekken op buitenaardse planeten en in ruimtevaartuigen afspelen.
De umami van je verhaal
Een goed beschreven setting geeft een boost aan de beleving van je verhaal. Je bouwt in je boek een wereld op en je lezer moet zich in die wereld wanen. Of dat nou het negentiende-eeuwse Holland is, de aarde in de nabije toekomst of een oud spookslot. Dat betekent dat je dat decor door en door moet kennen. Hoe beter je weet hoe de omgeving van je verhaal eruitziet, hoe het klinkt, hoe het ruikt, hoe het aanvoelt, hoe beter je die omgeving en de sfeer ervan kunt overbrengen op je lezer.
Het heeft daarom voordelen om een setting te kiezen die je goed kent. Want als je je verhaal in bijvoorbeeld dat negentiende-eeuwse Holland laat afspelen, zul je daar gedegen onderzoek naar moeten doen. Ook als je verhaal in de tegenwoordige tijd speelt, maar, ik noem maar wat, op IJsland terwijl je nog nooit in IJsland bent geweest, dien je je grondig in dat land te verdiepen. Je moet IJsland dan zo door en door leren kennen dat je er een bijbaantje als gids kunt nemen, mocht je onverhoopt niet van je boeken kunnen leven. 😉
Dat leren kennen van een nog onbekende (of niet-zo-goed-bekende) plek kan natuurlijk ook heel goed door ernaartoe te gaan. Dus als je nog een idee nodig had voor een vakantiebestemming…
Decorstukken
Je setting is samengesteld uit allerlei zaken. Denk bijvoorbeeld aan:
- Plaats:
- Cultuur:
- Tijdperk:
- Landschap:
- Het weer:
Een vliegtuig, een gebouw, een bos, een hotelkamer, een buitenaardse planeet, een verlaten landweggetje, de verkeerstoren van de drukste luchthaven ter wereld – verzin het maar.
Wetten, religie, gebruiken, taboes, normen, waarden, technologische ontwikkeling, een westerse samenleving of juist iets heel anders: al dit soort cultuurgebonden zaken beïnvloeden je scene en je boek.
Heden, verleden (welk?) of toekomst (idem).
Metropool of juist landelijk? Woeste oerbossen, een uitgestrekte woestijn, ijsbergen, de bodem van de oceaan.
Mist, regen, storm, sneeuw, droogte.
Dit zijn maar enkele voorbeelden. Je kunt aan nog veel meer zaken denken, zoals dingen die je personages omringen. Bijvoorbeeld dieren, spullen in huis of in een winkel, meubels, schilderijen, verkeersborden, voedsel, enzovoort. En wat dacht je van mensen? Ook die kunnen bijdragen aan de setting.
Being there
Je personages zijn dus ergens. Ze kunnen niet nergens zijn, je kunt ze niet in het niets laten hangen. Dat ‘ergens’, de setting van dat moment, kun je op allerlei manieren aan je lezer overbrengen, via zicht, geluid, gevoel, reuk en smaak. Je kunt bijvoorbeeld schrijven: ‘Het gruis van de kolencentrale knerste tussen zijn tanden en gaf een bittere smaak in zijn mond.’ Of: ‘Hij staarde over de weidse watervlakte uit. De golfjes kabbelden tegen de romp van het pontje en de ondergaande zon strooide goudschilfers over het IJ.’ Of: ‘Haar keel leek dichtgesnoerd en ze verbeeldde zich dat ze geen zuurstof kreeg in de overvolle lift. Waarom zaten advocaten altijd op de hoogste verdieping van wolkenkrabbers?’
De setting als personagetypering en -vormer
Veel mensen vind je in hun eigen, typerende habitat: de tycoon in de boardroom, de snob in het sterrenrestaurant, de golddigger bij de opening van de nieuwe concept store van Chanel in de P.C. Hooftstraat, de would-be Hollywoordster als serveerster van Burger King in Los Angeles. Personage en setting passen bij elkaar als Stevie Wonder en zijn zonnebril.
Maar de setting kan een personage ook veranderen. Mensen houden niet van verandering. Als de setting je personage uit zijn comfort zone drijft, is hij gedwongen zich aan te passen, zijn angsten tegemoet te treden en zijn demonen te trotseren. Dat betekent een kentering in zijn bestaan.
Zo kan de setting je helpen om je personage te laten groeien, een van de kenmerken van literatuur.
De setting als aandrijver van je plot
De setting kan je ook helpen in de ontwikkeling van je plot. Stel dat je personage uit zijn vertrouwde omgeving wordt weggerukt en in een volkomen vreemde wereld terechtkomt – het scenario fish-out-of-water – bijvoorbeeld doordat hij of zij in de verkeerde trein stapt, ontvoerd wordt, aangezien wordt voor iemand met wie de maffia nog een appeltje te schillen had, in een post-apocalyptische wereld terechtkomt, of gewoon omdat je personage gaat studeren, een baan krijgt in een andere stad, verliefd wordt op een alien.
Behalve dat je personage van de ene setting naar de andere overgaat, kan ook de setting zelf veranderen. Zo kan het lieflijke Italiaanse dorpje aan de voet van vulkaan Etna door een onverwachte uitbarsting getroffen worden. Of je hoofdpersoon, nét naar Hollywood verhuisd om daar de rol van haar leven te spelen, geconfronteerd worden door de langverwachte en gevreesde fatale aardbeving door de San Andreasbreuk. Of er vindt een coup plaats in het land waar je personage vakantie houdt.
De setting als obstakel
Een setting kan ook prima dienen om allerlei obstakels op te werpen die het je personages lastig maken om hun doel te bereiken. Krijgt je hoofdpersoon bijvoorbeeld in het holst van de nacht een paniektelefoontje van zijn geliefde-op-afstand en moet hij zo snel mogelijk te hulp schieten, dan maakt een sneeuwstorm op de hei in het pikkedonker dat knap lastig. Of de heldin moet in het geheim de reddende formule naar een Steve Jobs-achtige tycoon zien te krijgen, maar haar weg wordt bij de ingang van het gebouw versperd door een Cerberusachtige bodyguard.
Sfeer en stemming
De setting is een geweldig instrument om sfeer en stemming in je scene te brengen. Stel, je held is door zijn geliefde verraden en verlaten. Dan is hij eufemistisch gezegd niet erg happy. Hij voelt zich eenzaam, alleen op de wereld en niemand die hem begrijpt. Die stemming kun je extra benadrukken door hem in zijn eentje in een kaal, donker, goedkoop huurkamertje te zetten tijdens een uitzinnige Oud & Nieuw-viering in New York.
Happy setting!
PS: Meer lezen over de bouwstenen van je boek? Dat kan hier.