Een van de aller-aller-állerbelangrijkste bouwstenen van een goed boek is emotie. Een verhaal zonder emotie is als een maaltijd zonder smaak. In een eerder artikel vertelde ik je over angst, een emotie waar je een heel boek op kunt bouwen. Dit artikel gaat over woede, wat net zo’n belangrijk ingrediënt in je verhaal kan zijn.

Woede is een overweldigende emotie en kan een dwingende drift zijn. Het is niet voor niets dat schrijvers en filmmakers hun hoofdpersonages vaak gedreven laten worden door woede. Denk wat films betreft aan bijvoorbeeld Taxi Driver, Unforgiven en Falling Down. En bij de Millennium-trilogie van Stieg Larsson barst de woede gewoon uit de naden.

Gecontroleerde en ongecontroleerde woede

Een boos mens kan ervoor kiezen haar woede onder controle te houden en alleen in daden om te zetten die haarzelf geen schade brengen – koude woede. Ze gebruikt haar woede dan om haar doel te bereiken: het type James Bondschurk (die altijd een ‘hij’ is, nooit een zij* – foei).

Ongecontroleerde woede daarentegen, kan net als angst mensen tot onverwachte, onverstandige, en soms verschrikkelijke daden drijven. Iemand die zijn woede niet onder controle heeft, wordt door de woede gebruikt, verteerd zelfs – hete woede.

Ongecontroleerde woede is een recept voor rampzaligheid.

Beide soorten woede kunnen vernietigend zijn.

Woede in je verhaal

Woede kan als katalysator dienen.

Woede kun je gebruiken om een impasse te doorbreken en actie te forceren. Het kan een onopvallend personage ineens naar de voorgrond brengen en diens onverwachte lagen laten zien.

Oorzaken van woede

Te veel om op te noemen. Toch een paar als voorbeeld en inspiratie:

Frustratie

• Je personage droomt van een groots en meeslepend leven maar moet zien te dealen met een onbeduidend, overbodig kantoorbaantje.
• Je personage wordt afgewezen door de man (of vrouw) waar ze dolverliefd op is. Hell hath no fury like a woman scorned.
• Je personage werkt lang en hard aan zijn ideaal maar wordt in zijn streven naar roem en glorie gedwarsboomd.

Angst voor verlies

Angst en boosheid liggen in elkaars verlengde. Angstige mensen worden vaak boos.

• Je personage is bang dat de nieuwe, jonge, talentvolle collega haar voorbij zal streven en overbodig maken.
• Je personage is bang voor nieuwkomers uit andere landen, die hij verdenkt zijn werk, zijn cultuur, zijn vrouw en kinderen in te komen pikken.
• Je personage is jaloers omdat haar partner lacht naar een aantrekkelijke ander.
• Je personage is bang voor ouderdom en de dood.

Pijn

Als de angst voor verlies bewaarheid wordt.

• De grote liefde van je personage sterft en ze richt haar woede op een vermeende zondebok.
• Je personage voelt zich afgewezen door zijn geliefde of door zijn peers.
• Je personage wordt verraden – en dan ook nog eens door degene die ze als haar beste vriend beschouwde.

Geheide woede-veroorzakers zijn gevoelens die je personage uit haar comfort zone halen, zoals verwarring, onzekerheid, schaamte, machteloosheid, zorg en verdriet. Het gevoel de grip op haar leven te verliezen en niet meer in control te zijn. Vaak richt ze de woede dan op ‘de ander’, die gezien wordt als de veroorzaker en slaat ze onbeheerst wild om zich heen. En soms wordt je personage woedend op zichzelf – met destructieve gevolgen.

Gevolgen van woede

Wraak – what else. Bijvoorbeeld wraak op een ontrouwe geliefde. En hoewel je je wraak misschien voorstelt als het in blinde razernij uithalen naar het doelwit is, zoals bekend ‘revenge a dish best served cold’.

Dat koude gerecht kan een heel boek dragen.

Andere mogelijke gevolgen van woede – en wraak – zijn vernietiging en (zelf)destructie. Iemand die zijn leven in dienst stelt van het kapotmaken van degene die zijn woede heeft opgewekt, richt daarbij zichzelf vaak ook te gronde.

Zelf boos?

We worden allemaal wel eens boos. Boosheid is een natuurlijk gegeven. Het gaat erom wat je met die boosheid doet.

Je kunt je boosheid gebruiken om die emotie in je verhaal te leggen. Sterker nog: woede kan je creativiteit een boost geven. Schrijf dan niet over je eigen boosheid maar kanaliseer die naar een van je boze personages, en laat je woede en nijd en frustratie stromen in je tekst. Emoties zetten je rationele denken in de hoek met zijn gezicht naar de muur en geven vrij baan aan associaties, inventiviteit en fantasie. Vaak komen de beste teksten voort uit emotie die je door je toetsenbord laat vloeien. Maal niet om correcte zinnen en de vraag of je schrijfsel wel past in je verhaal, maar schrijf-schrijf-schrijf! Bijschaven komt later.

Wees als de James Bondschurk, maar zet in tegenstelling tot de Chiffres, Goldfingers en Blofelds je woede in voor een positief doel: een goed verhaal.

Lezen over andere emoties in je verhaal? Kijk hier: Onder curatele – emotie.

* Met uitzondering van Rosa Klebb.